Việt Nam có nền văn hóa ẩm thực phong phú và đa dạng. Nó thể hiện tính hòa đồng, nguyên lý pha trộn các loại gia vị và những thói quen ăn uống của người Việt. Nói một cách đơn giản văn hóa ẩm thực chính là hoạt động ăn và uống vốn thường ngày, rất gần gũi và cũng rất đời thường. Tuy nhiên ở mỗi vùng, miền lại có những thói quen ăn uống riêng tạo nên những nét đặc trưng của tinh hoa ẩm thực Việt Nam và ngày càng được bạn bè thế giới đánh giá cao.
Không phải ngẫu nhiên mà bạn bè quốc tế đều dành những lời khen cho các món ăn Việt Nam. Tại các kỳ festival quảng bá văn hóa ẩm thực Việt Nam ở nước ngoài, gian hàng ẩm thực của nước ta luôn thu hút rất đông thực khách bản xứ.
Tinh hoa Ẩm thực Việt Nam trong khâu chế biến
Tinh hoa ẩm thực Việt Nam có bắt nguồn từ nền nông nghiệp lúa nước. Dù có là hội hè, đình đám hay sự kiện gì thì trong thực đơn của người Việt cũng không thể thiếu cơm – cây lúa: “Ðói thì thèm thịt thèm xôi, hễ no cơm tẻ thì thôi mọi đường”. Các món ăn Việt Nam chủ yếu làm từ rau, quả, củ nên ít mỡ, và không nhiều thịt như các nước phương Tây, cũng không dùng nhiều dầu mỡ như món của người Trung Quốc. Khi chế biến thức ăn, người Việt thường dùng nước mắm để nêm, lại kết hợp với rất nhiều gia vị tự nhiên khác… nên món ăn rất đậm đà. Mỗi món khác nhau đều có nước chấm tương ứng làm cho món ăn có hương vị đặc trưng hơn.
Các món ăn Việt Nam thường bao gồm nhiều loại thực phẩm khác nhau như: thịt, tôm, cua cùng với các loại rau, đậu, gạo… Hương vị thơm ngon của món ăn xuất phát từ cách chế biến món ăn như: luộc, hấp, nấu, nướng hoặc ăn tươi sống để giữ được hương vị tự nhiên. Các gia vị thường được dùng trong các món ăn như: gừng, nghệ, hành, tỏi, sả và các loại rau thơm… chứ ít dùng gia vị khô hoặc qua chế biến. Các gia vị được sử dụng một cách tương sinh hài hòa với nhau và thường thuận theo nguyên lý “âm dương phối triển và ngũ hành tương sinh” – 2 nguyên tắc kết hợp trong nấu nướng nhằm đạt đến vẻ đẹp hài hòa theo đúng tiêu chuẩn mỹ học của người Việt. Chính cách tổng hòa nhiều chất, nhiều vị cũng là cách hóa giải những món độc, có tác dụng giống như những vị thuốc đông y.
Độc đáo trong cách ăn
Giáo sư – tiến sĩ Trần Văn Khê đã đúc kết rằng người Việt không chỉ biết ăn “khoa học”, nghĩa là biết cân bằng âm dương, điều hòa hàn nhiệt, mà còn biết “ăn toàn diện” và “ăn dân chủ”. “Ăn toàn diện” là ăn bằng cả 5 giác quan. Trước hết là ăn bằng mắt: thức ăn phải trình bày cho đẹp, có nhiều màu sắc hấp dẫn; rồi đến ăn bằng mũi: mùi thơm dậy lên từ cả thức ăn và nước chấm. Rồi răng chạm vào thức ăn khi thì mềm như sợi bún, lúc lại dai như thịt luộc hay giòn như giá, sứa. Người Việt ăn cả “bằng tai”. Thật thú vị khi nghe tiếng “rôm rốp” giòn tan của bánh đa, bánh phồng tôm hay cà pháo muối, thậm chí còn “nghe từ bên trong” là tiếng lục cục của viên lạc rang, sau cùng ta mới thưởng thức món ăn và mùi vị bằng lưỡi.
Tinh hoa ẩm thực Việt Nam còn được thể hiện ở cách bày trí bữa ăn: tất cả món ăn đều dọn sẵn lên bàn cùng một lúc. Bản thân mỗi người phải biết, thận trọng trong khi ăn “ăn trông nồi, ngồi trông hướng”, hay “ăn phải nhai, nói phải nghĩ”. Cả gia đình quây quần bên mâm cơm, ai thích ăn gì gắp nấy, nhiều ít tùy, không bị “ép” phải ăn món mình không thích. Tính cộng đồng thể hiện rất rõ trong ẩm thực Việt Nam, bao giờ trong bữa cơm cũng có chén nước mắm chấm chung hoặc múc riêng ra từng chén nhỏ. Và tất cả cùng chấm chung chén nước mắm, ăn chung một bát canh. Cách ăn uống của người Việt còn mang tính tình cảm, hiếu khách. Trước khi ăn, con cháu phải mời ông bà, bố mẹ, người lớn tuổi hơn và mời khách. Điều này vừa thể hiện sự xã giao lịch thiệp vừa thể hiện mối quan tâm trân trọng với người cùng ăn. Vì người ăn muốn “ăn toàn diện”, nên nghệ thuật nấu nướng phải làm vừa lòng người ăn, thỏa mãn cả 5 giác quan.
Đặc trưng hương vị ẩm thực 3 miền
Người Việt dễ dàng tiếp thu văn hóa ẩm thực của các dân tộc khác, vùng miền khác để từ đó chế biến thành của mình. Chính sự khác nhau về đặc điểm địa lý, văn hóa, dân tộc, khí hậu đã hình thành mỗi vùng, miền có một nét, khẩu vị đặc trưng, tạo nên nét rất riêng trong tinh hoa ẩm thực Việt Nam. Đây cũng là điểm nổi bật của phong vị ẩm thực 3 miền Bắc, Trung, Nam.
Ẩm thực miền Bắc: có vị vừa phải, không quá nồng nhưng lại có màu sắc sặc sỡ, thường không đậm các vị cay, béo, ngọt, chủ yếu sử dụng nước mắm loãng, mắm tôm. Hà Nội được xem như tinh hoa ẩm thực của miền Bắc với những món ngon như phở, bún thang, bún chả, bún ốc, cốm làng Vòng, bánh cuốn Thanh trì và gia vị đặc sắc như tinh dầu cà cuống, rau húng Láng.
Ẩm thực miền Trung: có vị đậm hơn, nồng độ mạnh. Tính đặc sắc thể hiện qua hương vị đặc biệt, nhiều món ăn cay và mặn. Màu sắc được phối trộn phong phú, rực rỡ, thiên về màu đỏ và nâu sậm. Ẩm thực miền Trung nổi tiếng với mắm tôm chua, các loại mắm ruốc. Đặc biệt, ẩm thực Huế do ảnh hưởng từ phong cách ẩm thực hoàng gia, cho nên rất cầu kỳ trong cách chế biến, trình bày nhiều màu sắc và số lượng các món ăn.
Ẩm thực miền Nam: do chịu nhiều ảnh hưởng của ẩm thực Trung Hoa, Campuchia, Thái Lan nên các món ăn của người miền Nam thiên về độ ngọt, độ cay, phổ biến các loại mắm khô như mắm cá sặc, mắm bò hóc, mắm ba khía… Và đặc biệt có những món ăn dân dã, đã trở thành đặc sản như: chuột đồng khìa nước dừa, dơi quạ hấp chao, rắn hổ đất nấu cháo đậu xanh, đuông dừa, đuông đất hoặc đuông chà là, vọp chong, cá lóc nướng trui…
Tinh hoa Ẩm thực Việt Nam được thể hiện rõ nét từ việc chuẩn bị nguyên liệu, cách nấu nướng, nêm gia vị, cách bày trí bữa ăn và các món ăn đặc trưng từng vùng, miền. Chính vì vậy, du khách quốc tế tới Việt Nam không thể bỏ lỡ cơ hội thưởng thức những món đặc sản tại từng nơi họ đến. Sự phong phú, đa dạng của ẩm thực Việt Nam chính là một yếu tố giữ chân du khách thập phương. Bạn bè quốc tế khi tới Việt Nam đều rất ấn tượng với ẩm thực Việt, thậm chí họ còn tham gia vào những buổi học nấu món Việt ngắn để tự tay làm những món ăn họ thích. Lòng hiếu khách, hòa đồng và những nét tinh hoa ẩm thực Việt Nam giúp cho nước ta luôn là 1 điểm đến hấp dẫn và không thể bỏ qua đối với bạn bè quốc tế!
Theo nguồn: thitruong.nld.com.vn